KABANATA 46 – MGA TAWA SA GITNA NG LUHA
“Kahit may sakit ka, Mama… mas pipiliin pa rin naming tumawa habang kaya pa.”
Sa loob ng lumalabong mundo ni Ysay, patuloy siyang sinusulyapan ng pagmamahal—hindi lamang sa dasal kundi sa bawat galaw, bawat ngiti, bawat aliw na pilit nilang binubuo kahit halos magiba na sila sa loob.
Mga Umagang May Musika
Bawat araw, 6AM pa lang, may munting drama na silang ginagawa para kay Ysay. Nagsimula ito nang isang umaga ay magbitbit si Mang Emilio ng gitara at kantahin ang “Bahay Kubo” pero sa rock version. Pumalakpak si KC habang tinutulungan siyang kumanta ng background vocals.
“Nak, kaya mo pa bang mag-request?” tanong ni Mang Emilio, medyo pa-cool ang tono.9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡK9f7zOrFvw
“Next time po, 'Bohemian Rhapsody’ ha,” sabi ni Ysay, paos man ang boses ay nagpipilit ngumiti.
Tumawa ang lahat.
Simula noon, naging daily habit nila ang morning musical variety show para kay Ysay. Minsan si Ramil ang rapper. Minsan si Angelique ang nagda-drama na parang bida sa teleserye. Minsan si Jae Ann ang magsho-show ng mga “tricks” niya na obvious namang scripted pero todo arte para mapangiti ang ina.
“Mama, tingnan mo to,” sabay talon ni Jae Ann sa may paanan ng kama, may hawak na basong may lamang tubig. “Magically... mawawala ‘to!”9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡwgQNtibCIv
“Eh sinalin mo lang pala sa likod,” tawa ni Ysay.9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡzI1OXqwxVw
“Magic pa rin 'yon ‘pag may audience kang kasing ganda mo,” sagot ni Jae Ann sabay kindat.
Kwentuhan Habang Naghihintay
Tuwing hapon, habang pinapalitan ang IV drip ni Ysay, nauupo si Ramil sa tabi ng kama. Hawak niya ang isang photo album—lumang larawan ng kanilang pamilya noong hindi pa ganito kabigat ang bawat hinga.
“Naalala mo ‘to?” tanong niya, habang pinapakita ang larawan ni Ysay na may hawak pang tabo sa beach.
“Oo... akala ko kasi shampoo commercial ‘yon,” sagot ni Ysay, nanghihina man ay pilit sinusundan ang biro.
“’Yung araw na ‘yon, nagsimula akong maniwalang... kahit saan tayo mapadpad, ikaw pa rin uuwian ko.”
Tahimik lang si Ysay. Ramdam ni Ramil ang unti-unting pagguho, pero pinipili niyang patibayin ang mga alaala. Pinipiling takpan ng ligaya ang mga bitak ng takot.
Ang “Pista ng Tahanan”
Isang Linggo, walang paalam, nagplano si KC at Angelique ng “Pista ng Tahanan para kay Mama.”9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡ2OU4i4HfF9
Bumili sila ng palamuti sa palengke—mga banderitas, balloons, at paper flowers.9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡLoiUEErPHa
Tinulungan sila ni Aling Ana na gumawa ng ginataang bilo-bilo, habang si Mang Emilio naman ay nag-Filipiniana costume na galing pa sa baul.
May mini “parade” sa loob ng bahay. Nagsabit pa ng sash si Jae Ann sa leeg ni Ysay na may nakasulat: “Reyna ng Pamilya 2025”.
“Wala ka man sa labas, nasa puso mo pa rin ang selebrasyon,” bulong ni KC habang inaayos ang buhok ng ina.
Nagulat sila nang bigla silang kantahan ni Ysay ng banayad na version ng “Sa Ugoy ng Duyan.” Maikli lang, bahagya lang ang tono, pero sapat para mapaluha ang lahat.
“Mama…” bulong ni Angelique, “lagi kang reyna dito, kahit wala nang palamuti.”
Lihim ni Jae Ann
Sa gabi, habang tulog si Ysay, umakyat si Jae Ann sa rooftop kasama si KC.9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡsN6K7zsk30
May hawak siyang maliit na kahon.
“Ano ‘yan?” tanong ni KC.
“Mga sulat para kay Mama. Simula nung nalaman kong may sakit siya, nagsusulat ako kada araw. Kasi baka dumating ang araw… na ‘di ko na masabi lahat.”
“Pwede bang... basahin natin isa?”
Binuksan ni KC ang isa sa mga liham.
“Mama Ysay, noong una, hindi ko maintindihan kung bakit ka mabait sa’kin. Pero ngayon alam ko na—hindi mo ako minahal dahil kailangan. Minahal mo ako dahil pinili mo. Salamat. Sana araw-araw mo rin maramdaman ‘yan mula sa amin.”
Habang binabasa ni KC, lumuluha si Jae Ann, pero may ngiti. Isang ngiting puno ng pagpapasalamat at paninindigan.
Hatinggabing Alay
Isang madaling araw, nagising si Ysay. Nanginginig siya, hindi dahil sa lamig, kundi sa sakit na hindi na niya maipinta.
Tumakbo agad si Ramil. “Love? Okay ka lang?”
“Gusto ko lang... huminga. Saglit. Sa labas. Gusto ko lang makakita ng langit.”
Kahit bawal, binitbit siya ni Ramil palabas, nilagay sa wheelchair at dinala sa garden.
Tahimik. Maaliwalas. Puno ng mga alitaptap at malamig na hangin.
“Ang ganda pa rin pala ng mundo, kahit pa ganito…” bulong ni Ysay.
“Ang mundo’y maganda kasi andito ka,” sagot ni Ramil.
Nilingon siya ni Ysay. “Pag nawala na ako… ipagpatuloy mong palakihin sila na may liwanag. ‘Wag mo silang sanayin sa dilim.”
“Hindi ka mawawala. Kahit kailan,” mahigpit ang tinig ni Ramil. “Hinding-hindi ka mawawala.”
Journal Entry #36 – From KC
“Minsan ang saya ay hindi kailangang malaki. Minsan sapat na ang pagsasalo sa kanin at tinola, sabay kwentuhan ng mga kwento ng kabataan ni Mama. Kung ito na ang huling mga buwan niya, gusto kong masabi sa kanya araw-araw—na sa lahat ng ginawa niya, siya ang una kong guro kung paano magmahal.”
Ang Sayaw ng Dalawang Kaluluwang Magkasama
Kinagabihan, matapos ang pananghalian ng tawanan, gumaan ang paligid. Ngunit sa bawat katahimikan, may usok ng katotohanang hindi nila maitanggi: padagdag nang padagdag ang pagod sa mga mata ni Ysay.
Nang mapansin iyon ni Ramil, tahimik siyang nagpunta sa stereo. Kinuha ang lumang CD—‘yung unang tugtog nila noong binata pa siya at si Ysay ay dalagang nangangarap.
Pindot. Play.
At tumugtog ang lumang kundiman, banayad, malungkot, punong-puno ng damdamin.
Lumapit si Ramil sa tabi ng kama, at pabulong na tinanong:9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡnsKaqm5iKN
“Gusto mo ba… isang sayaw ulit?”
Napangiti si Ysay. Mahina ang tango.
Maingat siyang inalalayan ni Ramil. Halos buhatin na niya ang asawa. Mahinang-mahina na si Ysay—parang isang dahong tuyo na lang na pinipilit pang sumayaw sa hangin.
Yumakap si Ysay sa leeg ni Ramil habang nakasandal ang ulo sa dibdib nito.
“Naalala mo nung sinayaw mo ako sa may ilog? Wala pa tayong pambili ng bagong sapatos noon,” bulong ni Ysay, pilit na may halakhak sa paos niyang tinig.
“Naalala ko. Pero kahit walang sapatos, ikaw ang pinakamagandang babaeng piniling sumayaw sa’kin,” sagot ni Ramil, pinipigil ang pangingilid ng luha.
Dahan-dahan silang umindayog sa gitna ng sala, habang nakamasid ang mga anak—KC, Angelique, Jae Ann—tahimik, puno ng damdamin.9Please respect copyright.ＰＥＮＡＮＡNgES7chxOA
Alam nilang baka ito na ang huling sayaw. Ngunit walang humadlang. Wala ni isa.
“Gusto ko lang maalala mo, Ramil…” mahina ngunit malinaw ang bulong ni Ysay, “na hindi ako natatakot sa kamatayan… kasi ikaw ang naging buhay ko.”
Humigpit ang yakap ni Ramil. Hindi na siya umimik. Hinayaan na lang niyang ang bawat hakbang nila—bagamat mabagal, bagamat hirap—ay magsilbing dasal ng pasasalamat.
Sa dulo ng tugtog, hinalikan niya ang noo ni Ysay.
“Kung may langit man… hihintayin kita sa gitna ng musika.”
Tahimik. Banal. Isang sayaw sa pagitan ng wakas at walang hanggan.
ns216.73.216.209da2
